De toekomst van palmolie is duurzaam, maar het gesprek zit vast in het verleden

In het licht van de onlangs gepubliceerde Palmolie Barometer en omdat duurzame palmolieproductie een veelbesproken onderwerp is, ga ik in op de aanhoudende paradox rondom deze grondstof.

Momenteel worden de vakbladen overspoeld door duurzaamheidsprestaties in de palmoliesector. Het jaar 2022 ligt “op schema om Indonesië’s laagste door palmolie gemotiveerde ontbossing te registreren”,  terwijl 93% van de import van palmolie voor voedsel, veevoer en oleochemie RSPO gecertificeerd is. Europese bedrijven hebben aanzienlijke inspanningen verricht om de banden te verbreken met de grootste ontbossers, en het ontbossingsrisico voor geïmporteerde palmolie wordt steeds kleiner. Het is goed om te zien dat de gecombineerde inspanningen van ngo’s, bedrijven, overheden en met name boeren deze vooruitgang in duurzame ontwikkeling tot stand hebben gebracht.

Imago is hardnekkig

Toch resoneren deze deskundige inzichten niet bij een groter publiek en het idee dat palmolie van nature slecht is, domineert het gesprek in Europa. Ondanks de verbeteringen binnen de sector, is het imago van palmolie nog steeds besmeurd. Hoewel misstanden binnen bedrijven uiteraard aangepakt moeten worden, is het belangrijk de positieve effecten en de rol van de sector in duurzame ontwikkeling in het zuidelijk halfrond niet over het hoofd te zien.

Uitdagende marktdynamiek

In combinatie met deze duurzaamheidsprestaties is er sprake van afnemende macht op de palmoliemarkt van in de EU gevestigde bedrijven. Hoewel de EU 45% van de wereldwijd geproduceerde RSPO-gecertificeerde palmolie consumeert, is zij verantwoordelijk voor minder dan 10% van de globale palmolieconsumptie. Het gebruik van palmolie in de EU is sinds 2021 aan het afnemen en zal dat blijven doen, aangezien het gebruik ervan in biodiesel vóór de deadline van 2030 wordt uitgefaseerd. (In 2020 was 69% van de palmolieconsumptie door de EU voor biodieselproductie.) Dit betekent dat inkopers uit de EU hun invloed op producenten in het zuidelijk halfrond verliezen. Welke stimulans hebben producenten nog om te voldoen aan de strenge duurzaamheidseisen van de EU, als er in Europa minder vraag is en in Afrika en Azië de vraag alleen maar toeneemt?

Oproep voor een hernieuwd gesprek

De hierboven genoemde ontwikkelingen vragen om een hernieuwd gesprek. Het oude discours van het demoniseren en verbannen van palmolie is niet langer geschikt voor het beoogde doel. Hoewel we uiteraard aandacht moeten besteden aan de zorgwekkende berichten over controverses en we de aanhoudende grieven moeten aanpakken, is het tijd dat palmolie zijn plek als facilitator weer inneemt: het moet beschouwd worden als een gewas dat bijdraagt aan duurzame ontwikkeling, zoals cacao en koffie.

Door de impact van palmolie op het milieu eenvoudigweg te isoleren van de armoedecrisis, wordt de positieve rol die het speelt in het levensonderhoud van kleine boeren snel over het hoofd gezien. Voor Solidaridad is de tijd aangebroken om het duurzaamheidsdebat terug te winnen voor de bijna drie miljoen kleine oliepalmboeren die de eerste stap zijn in de waardeketen, aangezien ze ongeveer een derde van de wereldwijde palmolie produceren.

We doen dit bijvoorbeeld met onze eerste globale Palmolie Barometer, waarin we stellen dat integrale benaderingen van plattelandsontwikkeling, die de behoeften van de lokale bevolking en de natuur centraal stellen, uitgewerkt en ondersteund moeten worden. Hiermee kunnen armoede, migratie en voedselonzekerheid worden voorkomen. Het richten van de focus op land dat beheerd wordt door kleine boeren is een geschikt uitgangspunt. Hun opbrengsten zijn vaak laag; met de juiste investeringen kunnen ze echter meer produceren binnen hetzelfde gebied, waardoor verdere ontbossing wordt vermeden. Dit moet gepaard gaan met een eerlijkere waardeverdeling, waarbij boeren een groter deel van de gegenereerde winst ontvangen.

Groeiende vraag naar eetbare oliën 

Naast de rol van het genereren van levensonderhoud voor boeren, moet de discussie over duurzame palmolie plaatsvinden in de context van een groeiende wereldwijde vraag naar eetbare oliën en vetten. Voor miljarden mensen op het zuidelijk halfrond is palmolie de olie bij uitstek. Zoals gesteld wordt door de Edible Fats and Oils Collaboration en de Forum for the Future, dienen alle belangrijke plantaardige oliën en dierlijke vetten te worden beoordeeld als een interne markt “met een vergelijking van hun ecologische, sociale, nutritionele en financiële effecten”. Deze organisaties concluderen dat er te weinig begrip is over hoe verschillende industriële vetten en oliën zich tot elkaar verhouden op ecologisch, sociaal en nutritioneel gebied. Dit gebrek aan begrip simplificeert het debat tot “goed versus slecht”, waarbij palmolie de schuld krijgt. Zo zwart-wit is het echter niet.

De samenwerking stelt terecht dat geen enkel gewas het antwoord op alle vragen kan zijn. Palmolie zorgt bijvoorbeeld voor de grootste opbrengst en beste inkomens voor kleine boeren, maar de productie daarvan vindt plaats in een landschap dat potentieel ook de hoogste biodiversiteitswaarde heeft. Een dergelijk complex probleem kan niet met een simpel antwoord worden opgelost. Het is noodzakelijk een balans te vinden tussen de productie van verschillende gewassen, waarbij rekening wordt gehouden met alle relevante ecologische en sociale aspecten.

Op zoek naar echte oplossingen

Een nieuw gesprek over palmolie moet zich dus niet beperken tot palmolie alleen. Laten we de kortzichtige marketinguitdrukking “geen palmolie” schrappen en op zoek gaan naar echte oplossingen. De oliepalm moet besproken worden als een van de gewassen die tot voedsel dienen voor de wereld en ervoor zorgen dat boeren in balans met de natuur kunnen gedijen.

De onlangs gepubliceerde Palmolie Barometer pleit voor een integrale benadering van plattelandsontwikkeling waarbij de behoeften van de lokale bevolking en de natuur centraal staan.